z kart historii

Park Szczytnicki, największy i najbardziej znany z wrocławskich parków, swoimi początkami sięga roku 1783, kiedy to książę Ludwig von Hohenlohe - Ingelfingen, właściciel wsi Szczytniki oraz ówczesny komendant Wrocławia rozpoczął budowę letniej willi.

	stara część parku    [w galerii]

Jak przystało na arystokratę z prawdziwego zdarzenia, jego siedziba została wyposażona w regularny ogród francuski z kręgielnią, ujeżdżalnią, salą bilardową i strzelnicą. W miarę powiększania książęcego areału powstał w 1789 roku park romantyczny liczący 16,5 ha, poprzecinany krętymi ścieżkami i strumieniem. Jego głównymi elementami były trzy polany, stare drzewa oraz Wężowe Wzgórze. Wśród zieleni znajdowała się świątynia Sybilli, domek tahitański oraz kopie rzeźb antycznych, min. Wenus, Marsa i Hermafrodyty. Ze względu na liczne popiersia pruskich władców i generałów, pomnik Fryderyka II oraz Fryderyka Wilhelma II, ówczesna prasa określiła ogród mianem "miejsca pięknych wspomnień i uświęcenia miłościwo ojczyzny".

W związku z klęską wojsk pruskich pod Jena w 1806 raku, zniszczony został także Wrocław, gdzie wojska francuskie spustoszyły dobra generała Hohenlohe. W 1815 roku miało miejsce załamanie kariery księcia oraz licytacja jego dóbr na Szczytnikach. Położyło to kres świetności ogrodu.

	drewniany mostek    [w galerii]

Zainteresowanie Szczytnikami ponownie wzrosło po ulokowaniu w 1833 roku na pobliskim Dąbiu wyścigów konnych. Jednak powódź, z 1854 roku, niszcząc Wrocław, nie oszczędziła terenów szczytnickich, zmuszając ludzi do sprzedawania ziemi. W związku z zaistniałą sytuacją oraz zagrożeniem kolejnymi kataklizmami postanowiono zagospodarować te tereny parkiem. Do dziś pozostały wały zabezpieczające tereny najbardziej narażone na działanie wody, szczególnie wyraźnie zachowane przy ul. Różyckiego.

	miś przy świetlicy środowiskowej w parku    [w galerii]

W 1860 raku botanik Robert Göppert, zasłużony twórca i propagator wrocławskiej zieleni miejskiej, podsunął myśl stworzenie tu parku krajobrazowego. Projekt jego urządzenia powierzono w 1861 roku Peterowi Josephowi Lennemu, królewskiemu ogrodnikowi z Berlina. Niemal równocześnie powstawał miejski ogród zoologiczny.

Wystawa Stulecia, hala ludowa - początek kariery
Parku Szczytnickiego

	Iglica na tle hali    [w galerii]

Hala Ludowa powstała w latach 1911-1913 z przeznaczeniem na wielkie koncerty, zgromadzenia i inne imprezy masowe. Wniesiona została w setną rocznicę wyzwoleńczej wojny Prus z Napoleonem, w której Wrocław (Breslau) odegrał istotną rolę. Wtedy to właśnie prawie milionowe miasto postanowiło uczcić rocznicę bitwy pod Lipskiem na tyle wymownie by zwrócić sobą uwagę całych Niemiec. Wystawa zorganizowana na terenie parku Szczytnickiego w 1913 roku realizowała ideę utworzenia terenów wystawowych. Przygotowano bogaty program uroczystości. Wystawa Stulecia składała się z prezentacji sztuki ogrodowej, czego przejawem był, istniejący do dziś Ogródek Japoński, a także sztuki cmentarnej, reprezentowanej przez kościółek pw. Św. Jana Nepomucena. Wschodnia część poświęcona została miejscom rekreacji i sportu, jako kontynuacja budowy Stadionu Olimpijskiego.

Koszt budowy hali szacowany był na 1 900 000 marek co przerastało radę miejską. Jednak o przejściu tego projektu zadecydowały nowoczesne i nowatorskie jak na tamte czasy wnętrze hali oparte na żelbetowo-żebrowej konstrukcji. Wymiary planowane hali również przyniosły jej zwolenników wśród urzędników miejskich, bowiem z wymiarami 95 m rozpiętości wnętrza, 67 m średnicy kopuły i 42 m wysokości czyniły ją największą w owym czasie na Świecie i najbardziej godną planowanej wystawy (pow. 133300 m.kw.).

	pawilon wytwórni filmów fabularnych    [w galerii]

W roku 1912 gdy prace budowlane były w toku Karl Masner doszedł do wniosku, że hala to za mało i postanowiono dobudować coś jeszcze. I tak powstał finezyjny i cieszący do dziś swą formą i kształtem pawilon czterech kopuł, jednoznacznie kojarzący się z tym miejscem. Nie hala, i nie wszystkie pawilony były tym co uczyniły to miejsce magicznym. Wszystkiego dopełniła cudowna pergola z 574 kolumnami otaczająca Halę Stulecia (dziś Ludową)

	pergola    [w galerii]

wraz z przyległymi do niej restauracjami i zbiornikiem wodnym, pokryta na całej długości winoroślą cieszącą do dziś wszystkich odwiedzających to miejsce.

Budowa hali trwała tylko 15 miesięcy i została zakończona 6 tygodni przed terminem. Niewątpliwym sukcesem i osiągnięciem technologiczno-konstrukcyjnym był zastosowany do budowy żelazo-beton, dzięki czemu w porównaniu, sama posiadając średnice 1,5 razy większą od kopuły Panteonu rzymskiego waży tylko 42% jego masy. Hala ma ogromną kubaturę 295 000 m3, powierzchnię około 13 000 m2 (11 000 m2 powierzchni użytkowej). Kopuła Hali wsparta na 32 półwiązarach łukowych ma wysokość 42 m, średnicę 67 m, powierzchnię 6384 m2 i waży 4200 ton (dla porównania: kopuła bazyliki św. Piotra w Rzymie ma 1646 m2 i waży 10 000 ton). Trzeba przyznać, że jak na tamte czasy budynek był potężny. Obliczony na 10 000 osób, 56 sal wystawniczych, organy 222 registrowe o 16706 piszczałkach-największe wtedy na świecie, zbudowane i przywiezione z Frankfurku nad Odrą po wojnie przeniesione do Katedry.

Wtedy, jak i dziś hala urzeka nas swoją oryginalnością, w żaden sposób nie nawiązującą do popularnych wtedy klimatów pałacowych w stylu niderlandzkim z odrobiną gotyku, renesansu czy baroku. Nie nacieszyła się niestety hala swoją potęgą i sławą - szybko nadeszła wojna a do jej czasu nie w pełni potrafiono właściwie ją wykorzystać. Do upadku Festung Breslau (Twierdzy Wrocław) halę nazywano : Festhalle, Jahrhunderthalle.

Jako ciekawostkę mogę dodać iż do lat 60-70 na niektórych z filarów hali można było dopatrzyć się hitlerowskich gap.

Iglica - dla propagandy

	iglica    [w galerii]

"Wszyscy wpatrzeni w iglicę, nieczuli na zimno i deszcz. Oto architektura polska i polski zapał zdają egzamin" - pisało w lipcu "Słowo Polskie", relacjonując podnoszenie iglicy. Przywieziona z huty Łabędy, 12 - to częściowa konstrukcja o wadze 44 ton i wysokości ponad 100 metrów podnoszona była przez kilka godzin dnia 3.VII.1948 roku. Postawienie Iglicy w związku z Wystawą Ziem Odzyskanych miało charakter silnie propagandowy. Po pierwsze miała sprawić, by "niemiecka" konstrukcja Hali Ludowej nie przytłaczała "drobnych, polskich pawilonów" wystawy. Po drugie, o czym przypominała prasa, miała uświadamiać: "Trzy odnóża iglicy opierające się o trzy potężne fundamenty, symbole trzech klas polskiego społeczeństwa."

Cała Wystawa Ziem Odzyskanych służyć miała pokazaniu, jak przy wsparciu Związku Radzieckiego, z ruin powstaje miasto w Polsce Ludowej. Była to ni mniej, ni więcej koncepcja "polskiej drogi do socjalizmu" Władysława Gomułki. Wystawę otwarto 21 lipca, zjeżdżały się na nią rodziny z całej Polski, gdyż na tę okazję można było dostać dzień wolny od pracy.

Warto wspomnieć o dwóch wrocławskich śmiałkach: Wojciechu Niedziałku i Zbigniewie Jaworowskim, którzy 15 października 1948 roku podjęli się wyprawy na szczyt iglicy w celu zdemontowania uszkodzonych lamp, zagrażających przechodniom. Na uznanie swojego bohaterskiego czynu zasługują tym bardziej, że nie udało się to ani straży pożarnej, gdyż nie dysponowała odpowiednio długa drabiną, ani snajperom, którzy mieliby zestrzelić feralne lampy. Planowano nawet wysłać balon. Andrzej Waligórski tak pisał o tym wydarzeniu: "Iglica spokorniała, jakoś czuje się wyraźnie zawstydzona. Nic zresztą dziwnego, została zdobyta przez dwóch dzielnych chłopców po... dwudniowej zaledwie znajomości."

Instytut Astronomii - uniwersytecki akcent parku

W północno - wschodniej części parku znajduje się ciekawy kompleks budynków. W roku 1927 wybudowano tutaj nową siedzibę dla Wrocławskiego obserwatorium astronomicznego. Od roku 1956 funkcjonuje jako instytut astronomii Uniwersytetu Wrocławskiego. We wrocławskim instytucie prowadzone są badania z zakresu astrofizyki ( w szczególności fotometrii gwiazd zmiennych), heliofizyki i mechaniki nieba. W kompleksie budynków mieści się koronograf, koło wertykalne oraz bogaty zbiór biblioteczny.

	budynek instytutu astronomii    [w galerii]

W głównym budynku, pod kopułą mieści się stary teleskop 203 milimetrowy refraktor Clarka-Repsolda z początku XX wieku. Obecnie instrument stanowi już tylko atrakcję dla astronomów-amatorów. Jest on udostępniany zorganizowanym grupom miłośników astronomii, który mogą dzięki niemu podziwiać nocne niebo.

Ze względu na usytuowanie obiektu blisko centrum miasta większość badań wykonuje się w filii instytutu, która znajduje się w Białkowie, miejscowości znajdującej się około 70 kilometrów od Wrocławia. Na terenie parku szczytnickiego tuż obok znajduje się również Oddział Centrum Badań Kosmicznych PAN Zakład Fizyki Słońca.

Park Szczytnicki dzisiaj...

Park znajduje się we wschodniej części miasta, między stara Odrą a ul. Wróblewskiego, Kopernika, Mickiewicza, Paderewskiego i Różyckiego. Na ponad stu hektarach można znaleźć niezwykłe budowle, okazy przyrodnicze, a nawet zaszyć się w jakimś zakątku, co ułatwiają specjalne, niskie nasadzenia, służące właśnie zapewnieniu intymności.

	widok na pergolę i oczko wodne    [w galerii]

	kładka    [w galerii]

W organizowanym przeszło 5 lat temu plebiscycie na najpopularniejsze miejsce Wrocławia, park ten wyprzedził i katedrę, i pomnik Fredry, ul. Świdnicką oraz Rynek. Świadczy to o tym, że to właśnie tu wrocławianie najchętniej spędzają wolny czas, mając ku temu wszelkie powody.

Ze swoim arboretum, gajami azaliowymi i rododendronowymi, Ogrodem Japońskim i rosarium teren został wpisany jest na listę obiektów chronionych. Dn. 13.IV.2005 roku Hala Ludowa, iglica oraz część parku zawierająca pergolę, Ogród Japoński i Kościółek pw. Św. Jana Nepomucena została ustanowiona pomnikiem historii.

	Dąb 'Dziadek'    [w galerii]

Możemy tu odnaleźć 500 różnych gatunków drzew i krzewów, z czego 50 są to gatunki rodzime (dęby: szypułkowy i bezszypułkowy, wierzby, graby, lipy), a pozostałe, jak np. dąb czerwony, pochodzą zza granicy. Na terenie parku możemy odnaleźć siedem pomników przyrody, a wśród nich najsłynniejszy dąb szypułkowy, 500 - letni "Dziadek", którego wielkość jest proporcjonalna do rozpiętości korony - wynoszą one bowiem 21 m, a obwód liczy sobie 580 cm. Osobliwością jest to, że ochroną objęty jest także szkodnik, zjadający "Dziadka" - kozioróg dębuś.

Park przecinają strumyki, które są pozostałościami po odprowadzaniu wód powodziowych, okraszone urokliwymi mostkami, a ogrody kwiatowe w rejonie ulic Kopernika i Mickiewicza ubierają wiosną Park Szczytnicki w przepiękną, barwną szatę.

Malowniczym stawom, polanom, a nawet drzewom nadawano imiona zasłużonych wrocławian, o czym dziś nie wielu spacerowiczów wie. Mijają przecież staw Cohna, czy Moritza - Eichborna. Ale wolą patrzeć na kaczki i czaple, czy leżeć na trawie - po prostu być i odpoczywać.

Kościółek

Kościół pw. Św. Jana Nepomucena powstał prawdopodobnie na przełomie XVI i XVII wieku. Posiada konstrukcje wieńcową, dach krokwiowy. Autor projektu i wykonawca nie jest znany. Na teren parku Szczytnickiego przeniesiony został w 1913 r. z Kędzierzyna. Podczas montażu na terenie parku wymieniono ściany i zrekonstruowano podcienie, pod kierunkiem wrocławskiego architekta Theo Effenbergera. W 1966 r. kościół poddano konserwacji. Od roku 1971 społeczną opiekę nad obiektem sprawuje Komisja Opieki nad Zabytkami Oddziału Dzielnicowego PTTK Wrocław - Fabryczna.

	drewniany kościółek    [w galerii]

	Drewniany kościółek    [w galerii]